İbrahim EKİNCİ
Teknolojisi ve proses yönetimi ile dünyadaki ilk 10 tesis içinde. Kuzey Yarım Küre’de tek! Türkiye’de nikel-kobalt kaynaklarını geliştirmek üzere kurulan ilk ihtisas işletmesi…
Zorlu Grubu’nun Gördes’teki Meta Nikel işletmesinden söz ediyorum. Grubun, Gördes, Eskişehir ve Uşak’ta nikel rezervleri, farklı bölgelerde arama çalışmaları var. Eskişehir’de rezerv geliştirme ve cevher üretim, Uşak’ta ise jeolojik etüt çalışmaları sürüyor. İlk fazında 360 milyon dolar, şimdiye kadar 600 milyon dolar yatırım yapılmış. 2023’e kadar 860 milyon lirayı bulacak. Böylece 10 bin tonluk üretim kapasitesi de 20 bin tona çıkacak.
Bu tesis niye önemli? Cevabı basit aslında… Çünkü nikel-kobalt üretiyor ve nikel artık çok önemli bir maden. Son zamanlarda elektrikli arabalarla ilgili en çok tartışılan şey, bataryalar! Petrol azalırken yüksek kapasiteli bataryalarla enerjinin depolanabilmesi, gelecekte oyunun kurallarını değiştirecek en önemli gelişmelerden biri olarak görülüyor. Nikel tam da bu oyunun kor elementlerinden biri. Arabaya enerji sağlayan bu bataryaların yüzde 23’ü nikel. Sadece bu alanda değil… Nikel; paslanmaz çelik sektörü, kimya, porselen, cam, otomotiv, gemi ve uçak sanayi gibi yaygın bir kullanım alanına sahip. Oksitlenme direnci nedeniyle süper alaşımların üretiminde yaygın olarak kullanılıyor. “Geleceğin hammaddesi” kabul ediliyor. Bu yüzden Tesla da dahil birçok şirket, Meta Nikel’in kapısını 10 yıllık, 20 yıllık bağlantı anlaşmaları için çalıyor. “Yüzde 15- 20 fazla verelim, isterseniz ortak olalım” teklifl eri geliyor. Bugün en büyük batarya firması 8 bin MW pil üretiyor. Bu da 200 bin araç demek. Oysaki sadece Türkiye’de yılda 1.5 milyona yakın araç satılıyor. Dünyada satış 140 milyon adet! Devasa bir batarya üretim ihtiyacı, devasa bir nikel ihtiyacı olduğu anlaşılıyor.
10 yıldır çalışıyorlar
2000 yılında bir grup mühendis tarafından kurulan Meta Madencilik, 2007’de Zorlu Holding’e geçmişti. CEO Ömer Yüngül, satış teklifi geldiğinde Londra’da araştırma yaptırmış. “Patrona anlattım. Tamam, girin dedi. Satın alıp başladık” diye anlattı. Üretime daha geçen yıl başlayabilmiş. Şirket, nikel- kobaltın farklı formlarında bölgesel bir tedarikçi olma hedefi ile açık ocak madenciliği yapıyor. Ancak bu topraktan çıkarılan hammaddeyi sattığı şeklinde anlaşılmamalı. İşliyor! Cevher’in içinde yüzde 1-5 oranında nikel, binde 1-5 oranında kobalt var. Eğer cevher olarak satılırsa tonu 30 dolar. Meta nikel işleyerek “nikel konsantresi”ne dönüştürüyor ve tonunu bin 800 dolara satıyor. Yüzde 100 nikele dönüştürürse 11-12 bin dolara satacak. Hedefi de bu. Saf nikel yatırımı yapıyor. Dahası içindeki nadir elementleri çıkarırsa… Örneğin skandiyum elde ederse kilosu 5 bin dolar! Bu yüzden tesis aynı zamanda bir Ar-Ge laboratuvarı gibi çalışıyor. Halen 32 konuda Ar-Ge çalışması var. Eti Maden’den transfer edilmiş deneyimli bir ekip nikel cevherinden konsantreye geçerken kalan atığın çimento ve demir çelikte kullanılabilmesi de dahil birçok yeni proses ve ürün üzerinde çalışıyor.
100 mühendis çalışıyor
Zorlu Maden Grubu Başkanı Orhan Yılmaz da, “Burada madencilik faaliyetinden çok teknoloji, metalürji ve kimya bilimlerini kullanarak katma değeri yüksek, yenilikçi ürünler üretmeye odaklanan bir iş yapıyoruz. Ülke olarak artık ne nikeli ne de onu işleyecek bilgi ve teknolojiyi ithal etmek zorunda değiliz. Ar-Ge laboratuvarını Ar-Ge merkezine dönüştürerek, kendi teknolojisi ve teçhizatını büyük oranda kendi üreten bir tesis olarak daha fazla katkı sağlayacağız” dedi.
Orhan Yılmaz Meta Nikel tesisi ile ilgili şu açıklamaları yaptı:
- Tesiste ‘çevreci kazan’ olarak bilinen, dünyadaki 25 otoklav kazanından biri kullanılıyor. Topraktan çıkarılan cevherde en fazla yüzde 1 oranında bulunan nikel alınıp zenginleştirilerek, şirketin ileri teknoloji ve know-how’ı ile yüzde 38 oranına çıkarılıyor.
- Gördes, 300 bin ton (nikel metal içeriği) kanıtlanmış rezerve sahip. 400 bin ton nikel metal eşdeğeri potansiyel kaynak olduğu öngörülüyor.
- Topraktan çıkan madenin tüm elementlerinden faydalanacağız. Çıkarılan ürünün yüzde 21’lik kısmı demir cevheri olarak satılabilirken, nadir de elementler çalışma alanımızda. Özellikle skandiyuma odaklanıyoruz.
- Tüm cihazlar, malzemeler dahil tesisin yüzde 100’e yakın millileştirilmesini planlıyoruz. 100’ü mühendis 550 çalışanla sürdürülebilir bir gelecek hayaline hayat veriyoruz.
Bataryanın kalbi: Nikel
- Dünya nikel pazarı 20 milyar dolar, rezervi ise 2014 yılı rakamlarına göre laterit olarak 178 milyon ton olarak hesaplanıyor. Deniz suyunda da 290 milyon ton rezervi var.
- Türkiye 1 milyon ton laterit nikel rezervine sahip. En önemli nikel üreticisi ülkeler; Rusya, Kanada, G. Afrika, Yeni Kaledonya, Avustralya, Endonezya, Küba, Çin.
- Nikel kullanımı 1.86 milyon ton. En büyük tüketici Çin. Türkiye’de yılda 3 bin 800 ton kullanım var.
- Elektrikli otonun kalbi bataryaların ana maddesi nikel. Gelecek 10 yılda elektrikli araç sayısının 10 kat artacak, 50 bin ton olan nikel tüketimi de 2025’e kadar yıllık 250 bin tona kadar çıkabilecek.
Eskişehir'e büyük yatırım planı
Gördes’te 40 bin dönüm üzerinde kurulu tesiste üretilen nikel konsantresinin tamamı ihraç ediliyor. Şirketin 120 milyon dolarlık ihracatı var. Nikel işini büyütmek isteyen Zorlu, Gördes’in iki katı büyüklükte bir yatırımı Eskişehir’de planlıyor. Yerli araba üretecek konsorsiyumun içinde yer alan Zorlu Grubu, nikel üretimi ile bu aracın bataryasında tayin edici bir rol oynayacak. Pil yatırımı planlıyor. Zorlu CEO’su Ömer Yüngül, “Geleceğin hammaddesi olan nikele 10 yıldır yatırım yapıyoruz. Buradan gidilecek iki yol var. Birisi pil üretimi. Diğeri 3D printerlere girecek nano metaller üretmek. Türkiye’de pil fabrikası olsun istiyoruz. Buradaki yatırımlarla 10 bin ton nikel metal kapasitesi, 2023’te 20 bin tona ulaşacak. Yarattığımız ekosistemle 5 bin kişiye istihdam imkanı doğacak. Bu tesisle hem Türkiye’nin nikel ihtiyacını karşılayacağız hem de nikelin katma değeri yüksek formlarının ihracat ile cari açığın daraltılmasına katkı sağlayacağız” dedi.
